Türkiye, coğrafi konum olarak farklı ve sıklıkla yıkıcı doğal afetlere maruz kalıyor. Deprem, sel, yangın, heyelan, çığ gibi riskler her yıl hayat ve altyapı üzerinde baskı kuruyor. Ancak bu riskler aynı zamanda reform ve yeni fırsatlar için bir katalizör olabilir. İşte şimdi bu kurguyu nasıl inşa ederiz?
Mevcut Durum: “Afet Yönetim Sistemi” ve Sahadaki Gerçeklik
- AFAD’ın 360° Afet Yönetimi Vizyonu
2025 yılı Performans Programı, AFAD’ın afet sonrası müdahaleden risk yönetimine geçişini hedefliyor. Türkiye “bütünleşik afet yönetim sistemi”ne dönüştürülmüş durumda afad.gov.tr+12saglikbilimleri.ozal.edu.tr+12afad.gov.tr+12afad.gov.tr+2afad.gov.tr+2afad.gov.tr+2. - Sendai Çerçevesi Uyumlu Ulusal Strateji
2015–2030 Sendai Çerçevesi doğrultusunda, afet risklerini azaltmaya odaklanan dört öncelik ve yedi küresel hedef aktif olarak uygulanıyor sbb.gov.tr. - Somut Plan: TASİP (Türkiye Afet Sonrası İyileştirme Planı)
26 Mayıs 2025’te yürürlüğe giren TASİP, afet sonrası hasar tespitinden yeniden inşa sürecine kadar uzanan kapsamlı bir yol haritası sunuyor. Bu plan çerçevesinde hasar gören yapıların onarımı veya yeniden inşası, ekonomik ve sosyal iyileştirme süreçleri yer alıyor sbb.gov.tr+2afad.gov.tr+2afad.gov.tr+2.
Sahada Öne Çıkan Riskler
Afet Türü Durum Deprem Türkiye’de doğal afet kaynaklı kayıpların %97’si deprem kaynaklı. 1900–2023 arasında yaklaşık 144.000 can kaybı var dergipark.org.tr. İstanbul’da 23 Nisan 2025'te 6.2 büyüklüğünde deprem yaşandı; biri kalp krizi olmak üzere bir kişi hayatını kaybetti, 359 yaralı oldu en.wikipedia.org. Sel & Heyelan2022 yılında sel sayısı 450’ye ulaştı. Sellerin temel nedenleri arasında hızla artan nüfus, alt yapı eksikliği ve iklim değişikliğine bağlı düzensizlikler yer alıyor .Yangın, Çığ ve Meteorolojik Afetler Orman yangınları, hortumlar, çığlar vs. Türkiye’de rutin doğal afet türleri arasında yer alıyor .
Ne Yapılmalı? Stratejik Öneriler
🛠 İnşaat ve Altyapı Reformları
- Katı altyapı mevzuatları uygulanarak, kentsel dönüşüm süreci hızlandırılmalı.
- Bütçeden yıllık 400 milyar USD’ye varan kaynakla (Dünya Bankası önerisi) “deprem-yangın-sel” dayanıklı altyapı oluşturulabilir afad.gov.tr+6tepav.org.tr+6yargireformu.adalet.gov.tr+6.
📡 Teknolojik Dönüşüm
- HAPS (yüksek irtifa platformları), yenilenebilir enerji destekli iletişim ağlarıyla acil durum testi yapılmalı arxiv.org.
- Türkiye çapında erken uyarı sistemleri — özellikle sel, çığ, yangın için meteorolojik izleme — aktif kullanılmalı.
🏛 Kurumsal & Hukuksal Reformlar
- TASİP ile sistemlerin iyileştirilmesi, merkezi ve yerel düzeyde eşgüdümlü olarak yürütülmeli.
- Yargı reformu stratejisi kapsamında afet sonrası adalet merkezleri kurulmalı; adliyeler engelli ve yaşlı erişimine uygun şekilde yeniden tasarlanmalı tid.gov.tr+2sbb.gov.tr+2dergipark.org.tr+2afad.gov.tryargireformu.adalet.gov.tr+1basin.adalet.gov.tr+1.
- Sigortacılıkta Zorunlu Afet Sigortası (DASK) kapsamı genişletilmeli, yenilenerek sel, heyelan vs. kapsama alınmalı sbb.gov.tr.
🌱 Toplumsal Sorumluluk & Eğitim
- Kamu, yerel yönetim ve sivil toplum işbirliği; “afet farkındalığı” eğitimleri yaygınlaştırılmalı.
- Eğitim müfredatına afet yönetimi, hukuk ve sivil savunma dersleri dahil edilmeli.
Neler Kazanılabilir?
- Can güvenliği maksimize edilir: etkin erken uyarı, riskli yapılardan korunma, hızlı müdahale.
- Maddi kayıplar azalır: hasarsız altyapı ile kritik hizmet kesintilerinde azalma olur.
- Kamu güveni güçlenir: planlı, şeffaf ve toplumsal katılım içeren afet sistemi vatandaşla güven köprüsü kurar.
- Ekonomik sürdürülebilirlik sağlanır: yeniden inşa yerine iyileştirme; yerel ekonomiyi güçlendirir.
Nasıl Başlarız? Aşamalar
- Hızlı mevzuat güncellemeleri: DASK reformu, yargı merkezleri, erken uyarı ağları.
- Bütçeleme ve finansman: Ulusal ve yerel kaynaklar, kamu-özel işbirliği, uluslararası fonlarla stratejik yatırımlar.
- Pilot uygulamalar: İstanbul, Hatay, Karadeniz gibi riskli bölgelerde süreçler test edilmeli.
- Denetleme ve şeffaf raporlama: TASİP ve Sendai hedefleri düzenli takip edilmeli; kamuya açık veri portalı kurulmalı.
- Eğitim ve kültürel dönüşüm: Halk ve profesyonellerin afet farkındalığı için eğitim programları başlatılmalı.
👇 Sonuç: Yol Haritamız
Fikrimiz şudur: Doğal afet risklerini sadece çözüm değil, fırsata dönüştürmeliyiz. Teknoloji, hukuk, eğitim ve sivil katılımla inşa edilecek güçlü bir sistem, Türkiye’yi sadece afetlerin etkilerini yöneten değil, geleceğini planlayan bir ülke haline getirebilir.
Kaynakça
- AFAD 2025 Performans Programı sbb.gov.trishad.info+2afad.gov.tr+2saglikbilimleri.ozal.edu.tr+2
- Sendai Çerçevesi & TARAP stratejileri iklim.gov.tr+12sbb.gov.tr+12yargireformu.adalet.gov.tr+12
- TASİP planı yürürlüğe girdi, 26 Mayıs 2025 afad.gov.tr
- Türkiye’de afet sayısal veriler: deprem, sel, heyelan aseshealth.com+3dergipark.org.tr+3tid.gov.tr+3
- 23 Nisan 2025 İstanbul depremi verileri
- Dünya Bankası & İstanbul riski, 400 milyar USD öneri tepav.org.tr
- AFAD sonrası network teknolojisi önerileri
- Yargı reformu: afet sonrası adliye merkezi planları
- Zorunlu Afet Sigortası genişletme çalışmaları sbb.gov.tr